انسان ها باعث و بانی زلزله اند؟!

به گزارش سهندبلاگ، نگرانی ها از اینکه زلزله ها پدیده ای مربوط به دخالت ها و فعالیت های انسان هاست یک نگرانی همه گیر جهانی است. خصوصاً وقتی که حفاری یا فعالیت زمین گرمایی همزمان با زلزله رخ می دهد.

به محض آنکه استودیوی تلویزیونی آغاز به لرزیدن می نماید، وحشت بر مجری مستولی می گردد. تک گویی او با آغاز لرزش ها متوقف و او ساکت می گردد. لرزش ها شدیدتر می شوند. سایر مجری هایی که دور یک میز پلاستیکی بزرگ در کنار مجری اصلی نشسته اند، در جایشان میخکوب می شوند؛ آن ها با نگرانی به چپ و راست نگاه می نمایند.

سپس لرزش ها بدتر می گردد. صدای برخورد ابزار استودیو از بالای سرشان شنیده می گردد. یکی از مجری ها سرش را بالا می گیرد و نگاهی به سقف می اندازد. مجری اصلی به نفس نفس میفتد. دیگر وقت رفتن است.

در همان هنگام که مجری های تلویزیون کره جنوبی با عجله میکروفن هایشان را از لباس هایشان جدا و جایگاه هایشان را ترک می کردند، زلزلۀ 5.5 ریشتری پوهانگ را تکان می داد. این یک زمین لرزه قدرتمند بود.

سایر فیلم های منتشر شده از لحظه وقوع زلزله مردمی را نشان می دهد که می دوند و دیوار ها با فاصله کمی پشت سرشان فرو می ریزند. تمام شهر با جمعیتی نیم میلیون نفری در شوک فرو رفته است. اما این زمین لرزه یک رویداد طبیعی نیست. آغازگر این لرزش ها انسان ها بودند.

این ادعا نتیجه گزارشی است که در ماه مارس توسط کارشناسان زلزله در پوهانگ منتشر شد. آن ها مسئول کشف علت زمین لرزه ای بودند که روز 17 نوامبر سال 2017 کره جنوبی را لرزاند. در این زمین لرزه 135 نفر زخمی و 1700 نفر در خانه های موقتی اسکان داده شدند. هزاران ساختمان آسیبی معاد 75 میلیون دلار دیدند.

از آنجایی که یک پروژه حفاری زمین گرمایی در نزدیکی محل وقوع زمین لرزه در جریان بود؛ یک سؤال بزرگ مطرح شد و آن اینکه مقصر کیست؟ انسان ها یا طبیعت؟ کره جنوبی ها برای پی بردن به پاسخ این پرسش و فهم اینکه آیا فعالیت های صنعتی در وقوع زمین لرزه نقش داشته یا خیر، گروهی از کارشناسان را به خدمت گرفتند و به آن ها عنوان کارآگاهان زمین لرزه دادند.

کارآگاهان زمین لرزه موظف هستند با مطالعه اطلاعات مربوط به تاریخچه زلزله به این پرسش پاسخ دهند که آیا زلزله کره جنوبی یک رویداد کاملا طبیعی بود یا نتیجه مداخلات انسانی؟ اثبات این مسئله کار بسیار سختی است. اما این دانشمندان اکنون به روش های مطمئن تری برای شناسایی مقصر اصلی دست یافته اند. آن ها کالبدشناسان زمین هستند.

با افزایش حفاری ها یا فرکنیگ (شکست هیدرولیکی) در سراسر دنیا، نگرانی از افزایش تعداد زمین لرزه های ناشی از فعالیت های انسانی نیز افزایش یافته است. در حدود 100000 چاه نفتی هر سال حفاری می شوند و استفاده از انرژی زمین گرمایی، که بعضی اوقات شامل تزریق مایع به سنگ های داغ برای فراوری بخار است، تا سال 2050 شش-برابر خواهد شد.

با از بین بردن مقادیر زیاد سوخت فسیلی یا پر کردن سنگ های ترک خورده از مایع، امکان برهم خوردن تعادل فشار لایه های زیرین و زمین لرزه وجود دارد.

درست است که ما به صورت استعاری از زمین زیر پایمان به عنوان زمین سفت یاد می کنیم، اما در مقیاس زمین شناسی زیر پای ما به هیچ عنوان سفت نیست. زمین پر از صفحاتی با چگالی های متفاوت است. این صفحات گسل ها و شکستگی ها هستند که اغلب باریکه های روبان مانندی از مایع شامل رسوبات، خاک رس و سنگ بستر از میان آن ها عبور می نماید.

لازم به یاد آوری نیست که در مقیاس های بزرگتر، صفحات تکتونیکی غول آسا یا در خلاف جهت یکدیگر با هم برخورد می نمایند یا از یکدیگر جدا می شوند. در بعضی مناطق زمین مانند برجی از آجر های اسباب بازی روی هم چیده شده است که هر آن ممکن است فرو بریزند.

بیل اِلسوورث نخستین باری که تصاویری از مردم پوهانگ را در حال فرار از زلزله دید، به یاد دارد.

بعد از دیدن تصاویر دوربین های مداربسته، باید بگویم آن ها خیلی خوش شانس بودند که کسی کشته نشد.

السوورث از مرکز مطالعه لرزه های القاعی دانشگاه استنفورد در این پژوهش بین المللی برای شناسایی علل زمین لرزه کره جنوبی مشارکت داشت. این کارشناسان می دانستند برچسب زدن بر زلزله پوهانگ به عنوان بلایی که توسط انسان به وجود آمده است؛ ادعای بزرگی است.

زلزله ها با مقیاس ریشتر اندازه گیری می شوند - که لوگاریتمی است - به این معنی که هر واحد افزایش، قدرت زلزله را 10 برابر می نماید.

ساکنان منطقه می توانند زلزله ای به بزرگی 3 ریشتر را احساس نمایند و زلزله ای به بزرگی 4 ریشتر می تواند منجر به سقوط اشیاء از روی قفسه ها گردد. زلزله ای به بزرگی 5.5 یا بیشتر از آن که به واسطه فعالیت های انسانی به وجود می آید بسیار نادر است و اگرچه این زلزله، زلزله ای متوسط است، می تواند باعث تخریب ساختمان ها گردد.

روز بعد از زلزلۀ پوهانگ، شرکت نِکست ژِئو که مسئول عملیات آزمایشی زمین گرمایی نیروگاه بود هر نوع مسئولیتی در این زمینه را رد کرد. اما مشاهدات و مستندات السوورث و گروهی که او با آن ها همکاری می کرد به نتایج دیگری دست یافتند.

این گروه تحقیقاتی داده های لرزه نگاری و اطلاعات مربوط به فعالیت شرکت نکست ژئو را گرد آوری کردند.

نیروگاه های زمین گرمایی با استفاده از گرمای حاصل از زمین برق فراوری می نمایند. راه های مختلفی برای این کار وجود دارد. برای مثال از بخاری که به طور مستقیم از ذخیره گاه های زمین گرمایی آزاد می گردد؛ استفاده می نمایند. در موارد دیگر، سنگ ممکن است داغ باشد، اما مایع کافی برای بالا آوردن گرما به شکل بخار به سطح زمین وجود ندارد. برنامه شرکت نکست ژئو برای شکستن سنگ ها و آزاد کردن گرما تزریق مایع به درون زمین بود.

برای انجام این کار شرکت نکست ژئو باید زمین را تا اعماق زیاد حفر می کرد. در این مرحله بود که اشتباه رخ داد. وقتی سنگ زیرزمینی حفاری می گردد به ذرات بسیار ریزی تبدیل می گردد که باید از سر راه برداشته شوند. این کار با وارد کرد مایعی با چگالی بالا که در اصطلاح به آن گِل گفته می گردد؛ انجام می گردد. گل به وسیله متۀ حفاری وارد می گردد که سنگ های پودر شده را به سطح زمین می آورد.

اما حفار های کره جنوبی تصادفی منطقه ای که دارای سنگ های شکسته بود و در عمق 3.4 کیلومتری زمین قرار داشت، حفاری کردند. مقدار زیادی از گل وارد شد که به جای آنکه سنگ ها را به سمت بالا بیاورد به درون سنگ ها نفوذ کرد. این کار باعث شد فشار منطقه بالا برود.

السوورث می گوید: به هر دلیلی راه عبوری باز شده بود که اجازه داد مایع به درون سوراخ عمیق حفاری نفوذ کند. حفار ها گل بیشتری را وارد کردند تا از انجام درست عملیات مطمئن شوند؛ اما با این کار فشار منطقه افزایش یافت و نتیجۀ ناخواسته ای ایجاد شد: لرزه خیزی.

در همان هنگام چند لرزه خفیف ایجاد شد که آنقدر خفیف بودند که حس نشدند.

این لرزه ها توسط تیم حفاری احساس نشد، اما تحلیل های فضایی نشان می دهد که زمین لرزه های خفیفی بعد از آن ایجاد شد. در واقع حفار ها به منطقه ای ضربه وارد نموده بودند که محل تلاقی دو صفحۀ زمین یا به اصطلاح زمین شناسی گسل بود. حرکت زمین در راستای این گسل ها اتفاق میفتد و دلیل زلزله نیز همین حرکات است.

ایده ئال ترین حالت ممکن این است که محل گسل ها شناسایی گردد و عملیات حفاری در منطقه گسل ها انجام نگردد، اما از آنجایی که مشخص محل گسل از سطح زمین غیرممکن بود؛ تیم حفاری کره ای نیز فکرش را نمی کرد حفاری در آن منطقه خطر آفرین باشد.

السوورث می گوید: این بدشانسی بود.

زلزله های خفیفی که در همان زمان رخ دادند نشانه بودند که به آن ها توجهی نشد. چند هفته بعد زلزله ای به بزرگی 5.5 ریشتر پوهانگ را لرزاند.

نتایج به دست آمده در گزارش السوورث و همکارانش نشان داد که این زلزله القاعی و ناشی از فعالیت های انسانی بوده است. کره جنوبی اکنون این مسئله را پذیرفته و فعالیت نیروگاه زمین گرمایی متوقف شده است.

انگلستان

یک بعدازظهر آفتابی در اوایل فصل بهار است که استفان هیکس به یاری یک پنل خورشیدی بزرگ در یک محفظۀ بزرگ را که در گوشه ای از زمین قرار گرفته است، باز می نماید.

در پشت حصار، چند اسب قبل از آنکه با شتاب مکان را ترک نمایند، ما را با تعجب نگاه می نمایند.

هیکس می گوید: 5 تا از آن ها در این منطقه وجود دارند و سپس با اشتیاق کابل ها و خرت و پرت های درون جعبه را آنالیز می نماید تا مطمئن گردد همه چیز سرجایش است.

هیکس یک دانشمند لرزه نگاری از کالج سلطنتی لندن است. او راهنمایی پژوهشی را بر عهده دارد که هدفش شناسایی علل زمین لرزه های متعدد و کوچکی است که منطقه را می لرزاند. این زمین لرزه ها در Surrey با تپه هایی با شیب ملایم و چشمه های بخار آب رویداد هایی جدید است که پیش از این شایع نبوده اند. اما در 27 ماه فوریه در ساعات آغازین صبح زلزله ای به بزرگی 3.1 ریشتر منطقه را لرزاند. این قوی ترین زلزله ای بود که تا کنون در این منطقه اتفاق افتاده بود و با اینکه خسارت های زیادی به بار نیاورد، اما رویدادی عجیب بود. در انگلستان فقط 2 یا 3 زلزله در سال رخ می دهد.

از آنجا که شرکت نفت و گاز انگلستان در منطقه مشغول استخراج نفت است، ساکنان محلی نگران هستند این فعالیت هاست که منجر به فعال شدن گسلی قدیمی و زلزله شده است. به دنبال این زلزله ها اعتراضات و راهپیمایی هایی در منطقه حفاری آغاز شد. بسیاری از معترضین از دانشمندان درخواست نموده اند علت این زلزله ها را شناسایی نمایند و برای همین هیکس اکنون در این منطقه است.

هیکس می گوید: این چیزی است که ما به آن دیجیتایزر می گوییم و به جعبه کوچکی اشاره می نماید که در درون محفظۀ سیاه رنگ قرار گرفته است.

این وسیله سیگنال های آنالوگ را به شکل رقم در می آورد و ما بعدا می توانیم آن را به شتاب، متر بر ثانیه یا سرعت تبدیل کنیم.

ابزار های متعدد در منطقه وقوع زلزله به این معنی است که صدا های تصادفی مثل عبور ماشین ها را می توان تشخیص داد. این دستگاه ها فقط لرزش های ناشی از زلزله را ثبت می نمایند.

کیت تشخیص زلزله 12.500 دلار هزینه دارد. هیکس و همکارانش از تابستان سال 2018 مشغول آنالیز لرزه ها در منطقه هستند.

اما برخلاف پوهانگ، در این منطقه شاهدی برای اثبات القاعی بودن زلزله ها پیدا نشده است.

تمام 90 زلزله ای که در 8 ماه اخیر در منطقه اتفاق افتاده اند کمتر از 1 ریشتر بوده اند و در عمق 2.5 کیلومتری زمین اتفاق افتاده اند؛ این درحالیست که حفاری در عمق 700 یا 800 متری رخ می دهد. علاوه بر آن زلزله ها فقط در نزدیکی محل حفاری رخ نداده اند بلکه در سراسر منطقه ثبت شده اند.

هیکس می گوید: ما تصور می کنیم همزمانی زلزله ها با حفاری تصادفی است. با این حال بسیار جالب است، چون تا کنون چنین زلزله هایی در انگلستان ثبت نشده اند..

اما یکی از ساکنان منطقه به نام جکی ویلسون که می گوید هنگام زلزله 3.1 ریشتری گربه اش از روی تخت پریده است؛ می گوید: یک نفر آمد و از ما خواست درخواستی مبنی بر لغو حفاری ها در منطقه را امضاء کنیم. او می گوید: حدس می زنم از وقتی حفاری ها در منطقه آغاز شده است، این زلزله ها رخی می دهد.

هیکس از ساکنان محلی ای-میل، تلفن و توئیت هایی را دریافت می نماید که به طور مشابه علت زلزله را حفاری ها در منطقه عنوان می نمایند. اما تا کنون او به نظریه خود مبنی بر طبیعی بودن زلزله ها قویاً پایبند مانده است. چند هفته بعد از این دیدار هیکس و همکارانش با انتشار گزارشی القاعی بودن زلزله ها در منطقه را رد می نمایند.

نگرانی دنیای از القاعی بودن زلزله

اما نگرانی ها از اینکه زلزله ها پدیده ای مربوط به دخالت ها و فعالیت های انسان هاست یک نگرانی همه گیر دنیای است. خصوصاً وقتی که حفاری یا فعالیت زمین گرمایی همزمان با زلزله رخ می دهد.

انسان ها در سراسر دنیا نسبت به اینکه زلزله ها مصنوعی هستند یا به هر حال دخالت و فعالیت های انسان ها باعث فعال شدن گسل ها می گردد، مشکوک اند. دومی به دلیل فعالیت های تکتونیکی رخ می دهد، اما به هر حال عامل انسانی در آن نقش مهمی دارد.

فرانسیسکو گریگولی از دانشگاه زوریخ می گوید: نگرانی مردم از زلزله طبیعی است. هیچ دستورالعمل استانداردی برای شناسایی این رویداد وجود ندارد.

او که به همراه همکارانش زلزله پوهانگ را یک سال بعد از رخداد آنالیز نموده است می گوید؛ دسترسی به اطلاعات حفاری برای ما ممکن نبود و اطلاعات مربوط به زلزله نیز به وسیله دانشگاه ژاپن که کیلومتر ها از مرکز زلزله فاصله داشت در اختیار ما گذاشته شد، هر چه اطلاعات بیشتری در دسترس باشد، دقیق تر می توان نقش عامل انسانی در زلزله را شرح داد.

همچنین عده ای از دانشمندان معتقدند با استفاده از ابزار پیشرفته تشخیص لرزه می توان در حفاری ها دقت بیشتری اعمال کرد تا کمترین خسارات ایجاد گردد. با این حال عده ای مخالف انجام حفاری در مناطق پرجمعیت هستند.

دانشمندان می گویند باید به صدای زمین خوب گوش داد تا بتوان از وقوع فجایع پیشگیری کرد و این مستلزم توجه و تحقیقات دائمی و استفاده از ابزار پیشرفته برای ثبت لرزه های خفیف و همینطور بی اهمیت نبودن نسبت به این لرزه هاست.

منبع: بی بی سی ورلد

مترجم خبرنگاران: عاطفه رضوان نیا